محبت

پيامبر اكرم حضرت محمد مصطفي(ص) تمام لحظات زندگي شريف خويش را در تلاش و فعاليت وقفه‌ناپذير براي سعادت و رشد و كمال انسان‌ها دردنيا و رستگاري و دست‌يابي به حيات جاودان در عقبا اختصاص داد.
رسول خدا(ص) هم تعاليمي براي راهيابي و نجات مسلمين، و هم دستورالعمل‌هايي براي رهايي بشريت از سيطره ظالمان از حصارهاي تنگ و تاريك زندگي فاقد معنويت به ارمغان آورد.
در واقع تعاليم حضرت خاتم‌الانبياء از محتوايي غني و جامع برخوردار است و ضوابط و معيارهايي را ارائه مي‌دهد كه داراي درون مايه‌هاي اصلي همه شيوه‌هاي سلامت و سعادت و نجات مي‌باشد. دعوت به توحيد و پرهيز از چندگانه پرستي و گريز از موهومات و خرافات، دعوت به آزادي، تلاش براي استقرار عدالت، مبارزه با بردگي و اسارت، مجاهده با ستمگران، حمايت از مظلومان، ترغيب به علم‌آموزي و دانش‌اندوزي، گستردن كرامت‌هاي انساني، ارزش‌هاي اخلاقي، تكريم رفتارهاي بشردوستانه، و وسعت‌دادن به تربيت‌هاي والا و سالم و شخصيت‌پرور، گراميداشت وحدت و عقلانيت و ستيز با تفرقه و جهل، ازجمله تعاليم جامع رسول الهي هم براي ملل مسلمان و هم براي جوامع بشري مي‌باشد.
در اين فرصت به اجمال به چند نمونه از اين مجموعه دقيق مي‌شويم.
* يكي از اهداف والاي پيامبر اكرم(ص) آزاد كردن انسان‌ها از زنجيرهاي اسارت‌هاي دروني است.
زنجيرهاي اسارت‌هاي دروني، انسان‌ها را از تعقل و انتخاب و عزم و حركت به سوي رشدو كمال باز مي‌دارند. اين زنجيرها كه بسيار ثقيل و سنگين مي‌باشند، روحيات بيمار و صفات زشت و رذايل اخلاقي هستند كه دست و پاي جان و روح بشر را مي‌بندند. پيامبر خدا مأمور بود تا اين بندها را از انسان بگسلد و به همين دليل نظام اخلاقي اسلام با تعاليم و دستورالعمل‌هاي نهفته درآن فرا راه بشريت قرار گرفت تا انسان‌ها با رذايل اخلاقي مبارزه كنند و به كسب فضايل اخلاقي اهتمام ورزند و شخصيتي الهي يابند و انگيزه و انديشه و رفتار و عمل خود را براي خدا صاف وزلال سازند.
نظام اخلاقي اسلام مجموعه‌اي از تعاليم و ارزش‌ها و ضوابطي است كه پيامبر اكرم(ص) به بشر هديه كرد. در اين نظام اخلاقي، باهمه جنبه‌ها و جلوه‌هاي اخلاقي مواجه هستيم،‌هم اخلاق فردي كه شامل وظايف انسان در اصلاح روحيات وصفات دروني خويش است، هم اخلاق اجتماعي كه شيوه‌هاي نيكوي مواجهات و تعاملات هر مسلمان را مي‌آموزد تا در گفتار و رفتار و عملكردها آنگونه باشد كه عالي‌ترين خصال را متجلي سازد. هم اخلاق سياسي كه مجموعه‌اي از قواعد و روش‌هاي كاربردي براي زمامداران و حاكمان در پيوند و ارتباط بامجموعه‌هاي تحت مديريت، و نيز مواجهه با مردم كه ولي نعمت همه حكمرانان مي‌باشد را شامل مي‌گردد.
اخلاق اقتصادي، اخلاق در مواجهه با فرزندان، اخلاق در نگارش‌، اخلاق همسرداري، ‌اخلاق دوست‌يابي، اخلاق اداري، اخلاق در تعليم و تعلم، اخلاق در تعامل نيكو بانژادهاي گوناگون، اخلاق همزيستي با مردم كشورها، و اخلاق در رعايت آزادي و حقوق ملل، از ديگر جلوه‌هاي "اخلاق كامل" و اهدايي از جانب پيامبر رحمت به بشريت مي‌باشد.
اين مجموعه كامل اخلاقي كه در متن تعاليم و معارف اسلامي مشخص شده و جايگاه خاصي را به خود اختصاص داده و هر كدام موضوعات كلي و زير مجموعه‌هايي شامل جزئيات و روش‌ها و كاربردها را به خود اختصاص داده است، در همه اعصار از جمله اين عصر و زمان، فرا راه سعادت و رستگاري بشر بوده و هست و خواهد بود.
بشريت امروز كه از مشكلات و ناهنجاري‌هاي اخلاقي در همة ابعاد و جلوه‌ها رنج مي‌برد و به خود مي‌پيچد و راه نمي‌يابد، بايد به چشمه‌سار زلال تعاليم اخلاقي در آيد و جرعه‌هاي زلال برگيرد و به گلوي جان‌هاي تشنه سرازير سازد.
از آنجا كه پيامبر گرامي اسلام(ص) انگيزه بعثت خود را تكميل مكارم اخلاقي و نشر آن براي بشر ناميد موضوعات مهم از مجموعه تعاليم عميق و كاملي كه اين رسول الهي براي همه انسان‌هاي روي زمين به ارمغان آورد را بايد تبيين شود و به بهره‌برداري درآيد.
* اگرچه عقل، نيرويي است دروني كه در زواياي جان و روح و لايه‌هاي فكر و انديشه حضور دارد و با دست تواناي خالق يكتا به صورت وديعه تعبيه شده است، لكن از ديدگاه پيامبر اسلام (ص) اين انسان است كه بايد بهره‌وري از اين عطيه الهي را اراده كند و به تلاش و مراقبت پردازد كه "نفس" بر نيروي "عقل" مسلط نشود و صحنه‌هاي حضور و نقش آفريني آن را محدود و تنگ نسازد. هرگونه قصور ومسامحه در اين تلاش و مراقبت، باعث مي‌شود كه عقلانيت ناسالم به ظهور و بروز درآيد و نفسانيت‌هاي فردي و گروهي مانع مديريت و راهبرد عقل و تجلي آثار ارزشمند آن شود(1). در كلامي گهربار از حضرت پيامبر اكرم(ص) آمده است:
"به انسان، نعمتي بهتر و برتر از عقل داده نشده است."(2)
اين رهنمود، به افضليت نعمت و عطاي "عقل" بر ساير نعمت‌هاي الهي تصريح دارد. زيرا اگر عقل نباشد، ساير نعمت‌ها كه بسيار وسيع و داراي تنوع مي‌باشند، قابل استفاده نمي‌گردند.
آيا جز اين است كه توسط عقل، بايد حق و باطل، خير وشر، هدايت و ضلالت، سعادت و شقاوت، نيكي و بدي، و صلاح و فساد شناسايي و از هم جدا و منفك گردند؟
و مگر نه اين است كه در تمام صحنه‌ها و عرصه‌هاي حيات فردي، اجتماعي. سياسي، اقتصادي، فرهنگي، آموزشي، تربيتي و اخلاقي، انسان‌ها در صورتي مي‌توانند به فعاليت‌هاي سالم و سودمند برسند و به نيازهاي مادي و معنوي و جسمي و روحي خود دست يابند كه با پشتوانه‌اي از برنامه‌ريزي‌هاي صحيح، به كارگيري روش‌هاي كارآمد، شناسايي موانع و تلاش براي رفع آنها، هزينه‌سازي‌هاي لازم، طي كردن مراحل مختلف و با فعاليت‌هاي همه جانبه و وقفه‌ناپذير، حركت آغازند و به مقصد برسند؟
اين نيازها و برنامه‌ها و تلاش‌ها و نتيجه‌گيري‌ها و رشد و كمال يابي‌ها و پيشرفت‌ها، در پرتو "عقل سالم" و استفاده‌هاي بجا و به موقع از آن به دست مي‌آيد. بنابراين كلام حضرت رسول اكرم(ص) عمق و ژرفاي خود را مي‌نماياند و انسان را به كسب شناخت و آگاهي نسبت به جايگاه نعمت عقل و نقش و آثار و ارزش‌هاي آن نائل مي‌گرداند.
"تعقل" كه به كارگيري نيروي راهنماي عقل و خرد در همه امور است آثاري ارزشمند بر جا مي‌نهد و زندگي فردي و حيات جمعي و مديريت‌هاي گوناگون در موضوع فرهنگ و اقتصاد و سياست را به عالي‌ترين مراتب خير و سلامت مي‌رساند.
* اخلاق اجتماعي و سياسي پيامبر اسلام در جايگاهي بلند و رفيع قرار دارد و آثاري شگرف مي‌آفريند و اين به دليل وسعت حضور "اخلاق" است كه در همة سطوح جامعه و كشور تسري مي‌يابد. اين وسعت و گستردگي نقطة آغازي دارد كه مديريت كلان سياسي و حكومتي مي‌باشد و از آنجاست كه بر مي‌خيزد و در ميان افراد و اقشار مختلف مردم تموج و تسري مي‌يابد.
به تعبيري ديگر اخلاق اجتماعي و سياسي پيامبر و امام و هر زمامدار و رهبر اسلامي به چشمه‌ساري مي‌ماند كه همواره جوشان است و آب‌هاي زلال آن در نهرهاي جامعه جريان مي‌يابد و مردم را به بهره‌وري مي‌رساند. وقتي اين اخلاق و به تعبير و تمثيلي كه به آن اشاره كرديم اين چشمه‌سار از آب‌هاي خالص و پاك برخوردار باشد،‌در مردم جامعه تأثير سازنده دارد و بذرهاي عشق و ايمان و خلوص و صداقت و عمل صالح را در سرزمين وجودشان به رشد و نمو مي‌رساند. چنين اخلاقي از پيامبر اكرم(ص) و امامان معصوم بسيار والا و تأثير آن در مردم جامعه و كشور سازنده و موجب هدايت و رشد و شاخ و برگ گرفتن درخت شخصيت آنان است، ولي در زمامداران غير معصوم و در دوره غيبت مهدي موعود به مجاهدت‌هاي خاص و مراقبت‌هاي دقيق و جهاد اكبر و تهذيب نفس در عالي‌ترين مراتب نياز دارد.
اخلاق اجتماعي و سياسي پيامبر اكرم(ص) بخشي مهم از مجموعه اخلاق سياسي و حكومتي آن حضرت است و قطعاً سياست و حكومت نبي اكرم(ص) كه خاستگاه آن نظام سياسي و حكومتي اسلام است داراي بخش‌هاي مهم ديگري نيز مي‌باشد كه جنگ و صلح و سياست خارجي و روابط بين‌الملل از آن جمله است...
از عملكردهاي بسيار بزرگ رسول اكرم(ص) كه دارای آثار فراوان اجتماعي و سياسي و موجب ايجاد قدرت و توانايي در مسلمين گشت، جلوگيري از تفرقه و پراكندگي مردم و ايجاد وحدت و همبستگي در ميان آنان بود. و اين تلاش نيكو و ارزشمند پيامبر خدا در واقع تحقق اين آيه شريف الهي بود كه: "همگي به حبل مستحكم دين چنگ زنيد و به را‌ه‌هاي تفرقه نرويد" و يادآور اين امر مهم بود كه: "شما مسلمين با هم دشمن بوديد و خدا در دل‌هاي شما الفت و مهرباني انداخت" و بر اين مبنا بود كه: "شما از مؤمنان شديد و به اخوت رسيديد" و راستي اهل اخوت را شايسته وحدت است و نشايد كه به عداوت در آيند و به تشتت گرايند.
پيامبر اكرم(ص) اين گونه جان‌ها را به هم آميخت و دل‌هاي اهل ايمان را به هم نزديك كرد و آنان را با هم همسو و متحد و محب ساخت.
اين از اختصاصات پيامبر اكرم(ص) بودكه از موجودات فاقد ايمان و سرگشته در وادي تحير و جاهليت كه در تمثيل "جان‌هاي حيواني" بودند، انسان‌ها را ساخت و پرورد كه "جان‌هاي روحاني" شدند و به اتحاد الهي رسيدند.
پيامبر اكرم(ص) مي‌فرمود: "هميشه باجماعت و در وحدت باشيد"، زيرا به طور قطع و يقين: "جماعت و همبستگي مايه رحمت است" و نيز: "اجتماع و اتحاد باعث خير و نيكي است." و "خدا همراه جماعت است."، و در نقطه مقابل: "تفرقه و پراكندگي موجب عذاب مي‌باشد." و "هر كس كه پيوند خود باجماعت مسلمين را قطع كند، به رسم جاهليت مي‌ميرد."
پيامبر اكرم(ص) همان گونه كه "اسلام" را محور "وحدت" قرار مي‌داد و همگان را بر اعتصام به حبل دين و حركت بر محور ايمان فرمان مي‌داد، به شدت با نژادگرايي و تفاخر افراد به مليت و زبان و قوميت واجداد خود نهي مي‌كرد. يعني همين عارضه‌اي كه امروز جهان اسلام از آن رنج مي‌برد و بين امت اسلام و سرزمين‌هاي اسلامي فاصله و اختلاف انداخته است.
امروز مشاهده مي‌كنيم كه همان گرايش‌هاي دوران جاهليت كه افتخار به نژاد و زبان و مليت بود ديگر بار زنده شده است و نژادگرايي عربي و تركي و ايراني به صورت مكتب‌هاي عربي و تركي و ايراني به رويارويي بامكتب اسلام مي‌پردازد و در اوج ناباوري عناصر و جريان‌ها و گروه‌هايي مي‌خواهند اهداف عالي قرآن و پيامبر اكرم را با روش‌هاي خاص تبليغي القاء شده توسط مأموران مرموز كشورهاي اروپايي به نسيان و فراموشي بسپرند و در حاشيه ببرند. ترديدي وجود ندارد كه اين فعاليت‌هاي مخرب با هدف مبارزه با اتحاد مسلمين و براي گسستن شيرازه كتاب وحدت و به تعارض و عداوت واداشتن آنان با يكديگر صورت مي‌گيرد تا با تحقق اين سياست‌هاي شوم جبهه توحيد متلاشي شود و جمعيت ايمني مسلمين به پراكندگي برسد و قدرت‌هاي استكباري به سهولت و با خيال راحت به استعمار فرهنگي و اقتصادي و سياسي سرزمين‌هاي اسلامي بپردازند.
ببينيد پيامبر اكرم(ص) چگونه با تفكرات نژادگرايانه و تفرقه برانگيزانه نژادگرايي و مليت‌پرستي به مقابله مي‌پردازد و مسلمانان را از گرايش به اين جهل و ناداني بزرگ باز مي‌دارد.
رسول وحدت، در كلامي بسيار مبنايي و اساسي همه مردم را با كلمه "ناس" كه عموميت بشر را مي‌رساند و شامل همه ملل در سراسر جهان مي‌شود مخاطب قرار مي‌دهد و مي‌فرمايد:
"اي مردم جهان، شما همه فرزندان آدم هستيد، و آدم از خاك آفريده شده است، عرب نمي‌تواند بر غير عرب دعوي برتري كند، زيرا كه تفاوتي بين آنها نيست و معيار برتري، تقوا و پرهيزكاري است".
* رسول اكرم(ص) هم تعالیمی برای راهیابی و نجات مسلمین، و هم دستورالعمل‌هایی برای رهایی بشریت از سطره ظالمان و حصارهای تنگ و تاریك زندگی فاقد معنویت به ارمغان آورد در این تعالیم عقلانیت در كنار دیانت و معنویت جایگاه خاصی را به خود اختصاص می‌دهد
* مقام اخلاقی اسلام مجموعه‌ای از تعالیم و ارزش‌ها و ضوابطی است كه پیامبر اكرم(ص) به بشر هدیه كرده است. در این نظام اخلاقی، ابعاد و جنبه‌های اخلاق اجتماعی و مواجهات و تعاملات با تجلی عالی‌ترین صفات، فضای جامعه را با رحمت و محبت همراه می‌كند
* اخلاق اقتصادی، اخلاق سیاسی، اخلاق دوست‌یابی، اخلاق همزیستی با دیگر كشورها، اخلاق در رعایت آزادی و استقلال و حقوق ملتها، اخلاق در خانواده و در تعامل نیكوی اعضای آن با یكدیگر از جلوه‌های مهم اخلاق كاملی است كه پیامبر رحمت به ارمغان آورد